51.3. Instrumenty pochodne i rachunkowość zabezpieczeń

WYBRANE ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Pochodne instrumenty finansowe objęte zakresem MSSF 9 Instrumenty finansowe zalicza się do aktywów/zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, z wyjątkiem instrumentów pochodnych stanowiących instrumenty zabezpieczające i objętych rachunkowością zabezpieczeń. Instrumenty pochodne na zakup i sprzedaż aktywów niefinansowych nabywane i utrzymywane w celu zabezpieczenia własnych potrzeb jako wyłączone z zakresu MSSF 9 Instrumenty finansowe nie podlegają wycenie na dzień bilansowy. Instrumenty pochodne objęte zakresem MSSF 9 Instrumenty finansowe wykazuje się jako aktywa, gdy ich wartość jest dodatnia, i jako zobowiązania – gdy ich wartość jest ujemna.

Na dzień bilansowy Grupa posiada następujące instrumenty pochodne objęte zakresem MSSF 9 Instrumenty finansowe:

Tabela 1

Eksportuj do Excela
Klasyfikacja Rodzaj instrumentów Ujęcie w skonsolidowanym sprawozdaniu z całkowitych dochodów
Instrumenty pochodne w rachunkowości zabezpieczeń Swapy procentowe (Interest Rate Swap-IRS) zawarte w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem związanym ze zmianami stóp procentowych z tytułu zadłużenia. Podlegają rachunkowości zabezpieczeń. – wycena (efektywna część zabezpieczenia) w pozostałych całkowitych dochodach, przeniesienie do wyniku finansowego w momencie, gdy pozycja zabezpieczana wpływa na zysk lub stratę okresu,
– wycena (nieefektywna część zabezpieczenia) w zysku lub stracie okresu
Instrumenty pochodne poza
rachunkowością zabezpieczeń zaklasyfikowane do „aktywów/zobowiązań
wycenianych w wartości godziwej
przez wynik finansowy”
  • kontrakty walutowe forward zawierane w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem związanym ze zmianami kursów walut;
– przychody/(koszty) finansowe
  • kontrakty forward i futures na zakup i sprzedaż uprawnień do emisji CO2, energii i innych towarów zawierane i utrzymywane w celach spekulacyjnych;
– przychody/(koszty) operacyjne
  • swapy procentowo-walutowe (Coupon Only Cross Currency Swap fixedfixed-CCIRS) zawierane w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem związanym ze zmianami kursów walutowych.
– przychody/(koszty) finansowe

Rachunkowość zabezpieczeń

W celu zabezpieczenia się przed ryzykiem związanym ze zmianami stóp procentowych Grupa korzysta z finansowych instrumentów pochodnych typu swap procentowy (Interest Rate Swap). Instrumenty te zabezpieczają przepływy środków pieniężnych związane z zadłużeniem. Transakcje te są objęte rachunkowością zabezpieczeń.

W momencie ustanowienia zabezpieczenia Grupa formalnie wyznacza i dokumentuje powiązanie zabezpieczające, jak również cel zarządzania ryzykiem oraz strategię ustanowienia zabezpieczenia.

Zabezpieczenie przepływów pieniężnych ujmuje się w następujący sposób:

  • część zysków lub strat związanych z instrumentem zabezpieczającym, które stanowią efektywne zabezpieczenie ujmuje się bezpośrednio w pozostałych całkowitych dochodach oraz
  • nieefektywną część zysków lub strat związanych z instrumentem zabezpieczającym ujmuje się w wyniku finansowym jako zysk lub stratę bieżącego okresu.

Ujęte w pozostałych całkowitych dochodach zyski/straty z przeszacowania instrumentu zabezpieczającego ujmuje się bezpośrednio jako zysk lub stratę bieżącego okresu w momencie, w którym pozycja zabezpieczana wpływa na zysk lub stratę bieżącego okresu. W przypadku IRS korygowane są odpowiednio koszty odsetkowe z tytułu zadłużenia.

PROFESJONALNY OSĄD I SZACUNKI

Grupa dokonuje oszacowania wartości godziwej na każdy dzień bilansowy. Metodologia została przedstawiona poniżej. Na każdy dzień bilansowy Grupa bada efektywność zabezpieczenia.

Tabela 2

Eksportuj do Excela
Instrument pochodny Metodologia ustalania wartości godziwej
IRS Różnica zdyskontowanych odsetkowych przepływów pieniężnych opartych o zmienną stopę procentową oraz o stałą stopę procentową. Dane wejściowe stanowi krzywa stóp procentowych z serwisu Reuters.
CCIRS Różnica zdyskontowanych odsetkowych przepływów pieniężnych strumienia płaconego i strumienia otrzymywanego, w dwóch różnych walutach, wyrażona w walucie wyceny. Dane wejściowe stanowią krzywe stóp procentowych, basis spready oraz fixing NBP dla odpowiednich walut z serwisu Reuters.
Kontrakty walutowe forward Różnica zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych pomiędzy ceną terminową na dzień wyceny a ceną transakcyjną, przemnożona przez wartość nominalną kontraktu w walucie obcej. Dane wejściowe stanowią fixing NBP i krzywa stóp procentowych implikowana z transakcji fx swap dla odpowiedniej waluty z serwisu Reuters.
Kontrakty towarowe
(forward, futures)
Wartość godziwa transakcji terminowych na zakup i sprzedaż uprawnień do emisji CO2 , energii elektrycznej oraz innych towarów ustalana jest w oparciu o ceny notowane na aktywnym rynku lub w oparciu o przepływy pieniężne stanowiące różnicę pomiędzy indeksem referencji cenowej (krzywą forward) i ceną kontraktu.

 

W związku z opóźnieniem oddania do eksploatacji bloku energetycznego w Jaworznie, na dzień bilansowy Grupa posiadała istotną nadwyżkę uprawnień do emisji CO2 zakontraktowanych do nabycia celem umorzenia przez spółkę zależną w związku z emisją za rok 2020. Na dzień bilansowy Grupa zamierzała nabyć uprawnienia do emisji CO2 w terminie zapadalności, dlatego też kontrakty te ujmowane były jako wyłączone z MSSF 9 Instrumenty finansowe i tym samym nie były wyceniane do wartości godziwej na dzień bilansowy.

Na dzień 31 grudnia 2020 roku Grupa posiada następujące instrumenty pochodne:

Eksportuj do Excela
Instrument Opis
Instrumenty pochodne objęte rachunkowością zabezpieczeń
IRS Instrumenty IRS (Interest Rate Swap) służą zabezpieczeniu części ryzyka stopy procentowej w stosunku do przepływów pieniężnych związanych z ekspozycją na WIBOR 6M wyznaczonych w ramach dynamicznej strategii zarządzania ryzykiem, tj.:

  • odsetek od kredytu o wartości nominalnej 750 000 tysięcy złotych, na okresy rozpoczynające się odpowiednio od lipca 2020 roku, wygasające w grudniu 2024 roku;
  • odsetek od obligacji o łącznej wartosci nominalnej 3 090 000 tysięcy złotych, na okresy rozpoczynające się w grudniu 2019 roku, wygasające kolejno od 2023 do 2029 roku.

Zgodnie z warunkami transakcji, Spółka płaci odsetki naliczone na podstawie stałej stopy procentowej w złotych, równocześnie otrzymując płatności według zmiennej stopy procentowej w złotych.

Instrumenty pochodne wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy nieobjęte rachunkowością zabezpieczeń
CCIRS Instrumenty pochodne CCIRS (Coupon Only Cross Currency Swap fixed-fixed) polegają na wymianie płatności odsetkowych od łącznej kwoty nominalnej 500 000 tysięcy euro. Termin zapadalności transakcji upływa w lipcu 2027 roku. Zgodnie z warunkami transakcji, Spółka płaci odsetki naliczone na podstawie stałej stopy procentowej w złotych, równocześnie otrzymując płatności według stałej stopy procentowej w euro. Instrumenty pochodne CCIRS mające na celu zabezpieczenie przepływów walutowych wygenerowanych przez płatności odsetkowe od wyemitowanych euroobligacji.
Forward/futures towarowy Instrumenty pochodne (futures, forward) towarowe obejmują transakcje terminowe na zakup i sprzedaż uprawnień do emisji CO2 i innych towarów
Forward walutowy Instrumenty pochodne typu forward walutowy mające na celu zabezpieczenie przepływów walutowych wygenerowanych z tytułu prowadzonej działalności.

Wycenę instrumentów pochodnych na poszczególne dni bilansowe prezentuje poniższa tabela.

Eksportuj do Excela
Stan na 31 grudnia 2020 Stan na 31 grudnia 2019
Odniesiono
w wynik
finansowy
Odniesiono
w pozostałe
całkowite dochody
Ogółem Odniesiono
w wynik
finansowy
Odniesiono
w pozostałe
całkowite dochody
Ogółem
Aktywa Zobowiązania Aktywa Zobowiązania
Instrumenty pochodne objęte rachunkowością
zabezpieczeń
IRS (6 230) (83 831) (90 061) 121 19 341 19 462
Instrumenty pochodne wyceniane w wartości
godziwej przez wynik finansowy
CCIRS 3 268 5 023 (1 755) (12 885) (12 885)
Forward/futures towarowy 2 321 86 089 (83 768) 4 248 86 067 (81 819)
Forward walutowy 67 734 67 734 (29 823) (29 823)
Razem 158 846 (175 584) 105 529 (124 527)
Długoterminowe 36 041 (73 739) 20 352 (16 848)
Krótkoterminowe 122 805 (101 845) 85 177 (107 679)

Hierarchia wartości godziwej w odniesieniu do pochodnych instrumentów finansowych przedstawiała się następująco:  

Eksportuj do Excela
Stan na 31 grudnia 2020 Stan na 31 grudnia 2019
Poziom 1 Poziom 2 Poziom 1 Poziom 2
Aktywa
Instrumenty pochodne-towarowe 86 089 86 067
Instrumenty pochodne-walutowe 67 734
Instrumenty pochodne-IRS 19 462
Instrumenty pochodne-CCIRS 5 023
Razem 86 089 72 757 86 067 19 462
Zobowiązania
Instrumenty pochodne-towarowe 83 768 81 819
Instrumenty pochodne-walutowe 29 823
Instrumenty pochodne-IRS 90 061
Instrumenty pochodne-CCIRS 1 755 12 885
Razem 83 768 91 816 81 819 42 708